آکادمی علوم داوری ایران

معمولا گفته میشود معاهدات بین المللی حقوق بشر سهم مهمی در رعایت حقوق انسانی در جهان دارند چرا که کشورها بر اساس اراده آزاد مفاد آن را پذیرفته و تعهدات مبتنی بر این اسناد را در نظام حقوق داخلی خود وارد نموده اند و بعضا حین الحاق به سند دغدغه های خود را با رعایت هدف و فلسفه معاهده ذیربط در قالب حق شرط مطرح کرده اند و در همین چارچوب گزارش ادواری عملکردهای خود را به نهاد نظارتی ذیربط در سازمان ملل ارائه می کنند، همچنین اعضای مراجع نظارتی همه معاهدات بین المللی حقوق بشر بر اساس صلاحیت های فردی و مستقل خود انتخاب میشوند فلذا دیپلمات و نماینده حکومت نیستند و همین امر تضمین مهمی در حفظ فضای غیر سیاسی در فعالیت مراجع یاد شده تلقی میشود. به علاوه، ارزیابی عملکردها مبتنی بر گفتگوی بین نمایندگان کشورها و اعضای مراجع نظارتی هر معاهده حقوق بشری است و این روند کمک بیشتری به درک متقابل و دوری از پیشداوری نادرست می کندکه جملگی از جمله ویژگیهای ترجیحی نظام نظارتی معاهدات بین المللی حقوق بشر به نسبت نهادهای نظارتی سیاسی بین المللی قلمداد میشود.

در گفتگوی اخیر گروهی نمایندگان نهادهای نظارتی معاهدات بین المللی حقوق بشر بر نکاتی تاکید شده که در جای خود قابل تامل است از جمله اینکه متن معاهدات شناخته شده بین المللی موجود در زمینه حقوق بشر نیاز به بازنگری هنجاری و محتوایی ندارند و هم چنان می توانند مبنای ارتقای حقوق انسانی در جهان واقع شوند، تاکید شده که لازم است فرایندهای رسیدگی به شکایات مردمی در این نظام تقویت شود، تاکید شده که لازم است ابزارهای دیجیتالی فعالیت این نهادها به ویژه با توجه به بروز کرونا توسعه پیدا کنند، از تلاشهای مربوط به برگزاری گفتگوهای منطقه ای نظام نظارتی معاهدات با کشورهای هر منطقه استقبال شده و توصیه گردیده که این مهم به طور جدی دنبال شود، به قطعنامه 68/268 مجمع عمومی ملل متحد برای تقویت نظام نظارتی معاهدات اشاره شده که 6 سال قبل تصویب شده است و هنوز می تواند مبنای خوبی برای تحولات مثبت این سازوکارها واقع شود.

شایان ذکر است که در حال حاضر ده نهاد نظارتی معاهدات بین المللی حقوق بشر فعال هستند که هر یک مرجع نظارتی یک سند لازم الاجرا در زمینه حقوق بشر تلقی میشوند. کمیته حقوق کودک مرجع نظارتی کنوانسیون حقوق کودک، کمیته منع تبعیض علیه زنان مرجع نظارتی کنوانسیون محو همه اشکال تبعیض علیه زنان، کمیته منع شکنجه مرجع نظارتی کنوانسیون  منع شکنجه و هر گونه رفتار یا مجازات غیر انسانی و موهن، کمیته حقوق کارگران مهاجر مرجع نظارتی کنوانسیون حقوق کارگران مهاجر و خانواده های آنان، کمیته منع تبعیض نژادی مرجع نظارتی کنوانسیون منع تبعیض نژادی ، کمیته حقوق افراد دارای معلولیت مرجع نظارتی کنوانسیون با همین موضوع،کمیته منع ناپدید شدگی های قهری مرجع نظارتی کنوانسیون با همین موضوع، کمیته فرعی پیشگیری از شکنجه مرجع نظارتی سند بین المللی با همین موضوع.کمیته حقوق بشر مرجع نظارتی میثاق بین المللی حقق مدنی و سیاسی و کمیته حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی مرجع نظارتی میثاق بین المللی با همین موضوع.

ایران عضو مراجع نظارتی کنوانسیون های حقوق کودک،حقوق افراد دارای معلولیت، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی اجتماعی وفرهنگی و کنوانسیون منع تبعیض نژادی می باشد و در همین چارچوب به طور مستمر گزارشات ادواری خود را ارائه کرده و توصیه ها و تذکرات مراجع نظارتی مزبور را نیز دریافت نموده است.